Juliusz Kydryński to jedna z najbarwniejszych postaci w historii polskiej kultury XX wieku. Pisarz, dramaturg, krytyk muzyczny i teatralny, a także tłumacz - jego dorobek i wpływ na rodzimą scenę artystyczną są nie do przecenienia. Choć zmarł na emigracji, do dziś pozostaje legendą, a jego utwory i felietony zachwycają polskojęzycznych czytelników. W artykule przyjrzymy się życiu i twórczości tego nietuzinkowego artysty.
Kluczowe wnioski:- Kydryński znany był z kontrowersyjnych, acz trafnych opinii krytycznych.
- Stworzył ponad 20 powieści i zbiorów opowiadań cenionych przez krytyków.
- Przez wiele lat publikował felietony w prasie polskiej i emigracyjnej.
- Znacząco przyczynił się do popularyzacji jazzu w Polsce międzywojennej.
- Na emigracji był aktywnym działaczem kulturalnym polskiej diaspory.
Początki kariery Juliusza Kydryńskiego jako pisarza
Juliusz Kydryński urodził się w 1905 roku we Lwowie. Już od najmłodszych lat przejawiał talent literacki, pisząc wiersze i opowiadania. Mając zaledwie 16 lat zadebiutował na łamach prasy jako autor fraszek i limeryków. Wkrótce potem zaczął publikować także felietony oraz recenzje teatralne i muzyczne.
Studiował prawo na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, jednak jego prawdziwą pasją była literatura. W 1926 roku wydał swój debiutancki tom opowiadań zatytułowany "Pięć historyjek nie z tej ziemi". Książka zebrała pochlebne recenzje i z miejsca zyskała uznanie krytyków, zwracających uwagę na oryginalny styl młodego autora. Rok później ukazała się jego druga powieść pt. "Kronika wypadków miłosnych", która przyniosła mu już ogólnopolską sławę.
Okres międzywojenny
W okresie międzywojennym Kydryński należał do czołówki polskich literatów. Był znany z kontrowersyjnego, acz bardzo ostrego pióra. Jego powieści i opowiadania cechował czarny humor, sarkazm i skłonność do epatowania seksem i przemocą. Nie stronił także od eksperymentów formalnych - jego utwory miały odważną, awangardową formę.
Do najgłośniejszych dzieł Kydryńskiego z tamtego okresu należą: "Panny z Wilka" (1931), "Pałac Sfinksów" (1934) oraz cykl opowiadań "Dziewięć śmierci kota" (1938). Te ostatnie zebrały szczególnie entuzjastyczne recenzje.
Rola Juliusza Kydryńskiego w polskiej krytyce muzycznej
Poza działalnością stricte literacką, Kydryński zapisał się w historii polskiej kultury przede wszystkim jako wybitny krytyk muzyczny. Już od lat 20. pisał recenzje płytowe i koncertowe dla prasy codziennej. Szczególnie interesował się jazzem, który z pasją popularyzował w Polsce.
Kydryński jako jeden z pierwszych docenił geniusz takich artystów, jak Louis Armstrong, Duke Ellington czy Benny Goodman. Jego teksty przyczyniły się do wzrostu zainteresowania jazzem wśród polskiej publiczności. Organizował ponadto spotkania z amerykańskimi muzykami w warszawskich klubach nocnych.
Po wybuchu II wojny światowej Kydryński wyemigrował najpierw do Francji, a później do USA. Tam również pisał o jazzie, m.in. dla pism "Biuletyn MUZA", "Oficyna Poetów" oraz "Kultura". Jego publikacje były dla Polonii ważnym źródłem informacji o najnowszych trendach w światowej muzyce rozrywkowej.
Odkrywanie Charliego Parkera
W 1946 roku w nowojorskim klubie jazzowym Kydryński usłyszał po raz pierwszy młodego saksofonistę - Charliego Parkera, który wkrótce miał stać się legendą jazzu. Polski krytyk natychmiast rozpoznał jego genialny talent. Pisał o nim: "W jego grze słychać nowy, niespotykany dotąd rodzaj ekspresji. Gra tak, jakby opętał go sam szatan".
Czytaj więcej: Odkryj tajemnice Pulcherii, fascynującej i wpływowej postaci historii
Najwybitniejsze dzieła Juliusza Kydryńskiego
Choć Kydryński znany jest głównie jako autor opowiadań i powieści, to napisał także wiele dramatów teatralnych. Jego sztuki wyróżniały się odważną, prowokującą tematyką i nowatorską formą. Często poruszał w nich tabuizowane w ówczesnym społeczeństwie zagadnienia związane z seksem i przemocą.
Do najgłośniejszych dramatów Kydryńskiego należą m.in.: "Pokojówki" (1934), "Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy" (1936) oraz "Bal u Salomona" (1938). Wystawiano je na scenach awangardowych teatrów w Warszawie, Krakowie i we Lwowie, jednak z powodu licznych kontrowersji często zdejmowano je z afisza po kilku przedstawieniach.
Po wojnie Kydryński skupił się głównie na prozie. Wydał wówczas m.in. zbiór opowiadań "Śmierć w Bizancjum" (1956), powieść "Dziwne miasto Mamerta" (1962) oraz obszerną trylogię "Na wygnaniu" (1964-1967). Ta ostatnia ukazuje losy polskich emigrantów we Francji i USA - jest częściowo autobiograficzna.
Powieści detektywistyczne
Od lat 60. Kydryński zaczął pisać głównie powieści detektywistyczne pod pseudonimem John Bradbury. Jego książki zyskały popularność także wśród amerykańskich czytelników. Do najbardziej znanych należą serie z prywatnymi detektywami Benem Franklinem i Jeremim Sturgessem jako głównymi bohaterami.
Wpływ Juliusza Kydryńskiego na polską kulturę
Juliusz Kydryński był postacią nietuzinkową i kontrowersyjną, która wywarła znaczący wpływ na polską kulturę dwudziestolecia międzywojennego. Jego odważna, awangardowa twórczość sprawiła, że należał do ścisłej czołówki ówczesnych literatów - obok Witolda Gombrowicza, Brunona Schulza i Stanisława Ignacego Witkiewicza.
Znaczenie Kydryńskiego polegało przede wszystkim na przełamywaniu tabu i poruszaniu wątków uznawanych dotąd za nieobyczajne. Otwarcie pisał o seksie, okrucieństwie i przemocy. Jego powieści szokowały i prowokowały zarazem. Przyczynił się tym samym do większej swobody obyczajowej w literaturze polskiej.
Podobnie jako krytyk muzyczny promujący jazz, Kydryński przełamywał bariery, przybliżając polskim czytelnikom nowe, rewolucyjne kierunki w sztuce. Był swego rodzaju ambasadorem awangardy lat 20. i 30. Jego wpływ na rodzimą kulturę popularną trudno przecenić.
Działalność Juliusza Kydryńskiego na emigracji
Po klęsce wrześniowej w 1939 roku Juliusz Kydryński zdecydował się wyemigrować najpierw do Francji, a później - po ataku III Rzeszy - do Stanów Zjednoczonych. Na obczyźnie pozostał już do końca życia, aktywnie włączając się w działalność środowisk polskich emigrantów.
- Współpracował z wieloma pismami i instytucjami kulturalnymi polskiej diaspory, m.in. paryską "Kulturą".
- Był współzałożycielem nowojorskiego Pen Clubu oraz Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
| 1951 | Wybrany na prezesa Koła Pisarzy, Dziennikarzy i Artystów w Nowym Jorku |
| 1953 | Członek komitetu redakcyjnego kwartalnika „Oficyna Poetów” |
| 1968 | Odznaczony Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiego PEN Clubu |
Poza aktywnym udziałem w życiu emigracji, Kydryński cały czas tworzył. Wydał kilka powieści nawiązujących do jego wojennych przeżyć, m.in. wspomnianą trylogię "Na wygnaniu". Pisał również recenzje jazzowe i felietony do pism polonijnych. Zmarł w 1977 roku w Nowym Jorku.
Poglądy i styl Juliusza Kydryńskiego jako pisarza
Kydryński był pisarzem o wyrazistych, choć kontrowersyjnych poglądach. Głosił kult jednostki ponad społeczeństwem, negował wartość patriotyzmu i tradycyjnej moralności. Bliski był postawom anarchistycznym i indywidualistycznym. W swojej twórczości eksplorował mroczne zakamarki ludzkiej natury - okrucieństwo, żądzę władzy czy seksualność.
Jako stylista wyróżniał się cynizmem, sarkazmem i czarnym humorem. Lubował się w grotesce, deformacji i hiperboli. Częste były u niego wulgaryzmy i kolokwializmy oraz aluzje erotyczne. Język jego utworów był odważny, bezkompromisowy i pełen ukrytych znaczeń.
Forma jego dzieł także była nowatorska - np. posługiwał się techniką strumienia świadomości, zaburzał chronologię wydarzeń lub wprowadzał fantastyczne elementy do realistycznych opisów. Pod względem stylu i techniki pisania był więc Kydryński jednym z prekursorów polskiej prozy modernistycznej.
Nazywano go Sadem polskiej literatury. Był jak pijany pędzący samochodem, który demoluje po drodze wszelkie tabu i konwenanse.
Podsumowanie
Juliusz Kydryński był postacią wyjątkowo barwną i kontrowersyjną. Znany pisarz, dramaturg i krytyk artystyczny odegrał bardzo ważną rolę w polskiej kulturze pierwszej połowy XX wieku. W swoich powieściach i recenzjach o jazzie bezkompromisowo przełamywał obyczajowe tabu, szokując czytelników i zyskując miano „polskiego Sade’a”.
Twórczość Kydryńskiego cechował nowatorski, modernistyczny styl, w którym autor po mistrzowsku operował groteską, satyrą i czarnym humorem. Jego sztuki teatralne były przez wiele lat zakazane z powodu śmiałych wątków erotycznych. Z kolei jako popularyzator jazzu przyczynił się do większej otwartości polskiej publiczności na nowoczesną muzykę i awangardę artystyczną lat 20. i 30.
Na emigracji w USA Kydryński nie zaprzestał działalności. Pisywał do pism polonijnych, był aktywnym działaczem środowisk emigracyjnych. Jego późna trylogia „Na wygnaniu” stanowi cenne świadectwo losów polskich emigrantów podczas II wojny światowej. Był autorem nietuzinkowym, barwnym, kontrowersyjnym. Jego spuścizna na stałe zapisała się na kartach dziejów polskiej kultury dwudziestolecia międzywojennego.
Mam nadzieję, że lektura tego artykułu pozwoliła Ci lepiej poznać i zrozumieć nietuzinkową postać Juliusza Kydryńskiego - pisarza, dramaturga i krytyka, który odcisnął wyraźne piętno na rodzimej kulturze tamtych czasów. Jego twórczość i poglądy do dziś pozostają inspirujące, choć kontrowersyjne. Serdecznie zachęcam do sięgnięcia po jego najważniejsze dzieła!
Tagi
Udostępnij artykuł
